De letters VJK staan voor Vrije Jeugdkerk en -kampen. Sinds de oprichting in de jaren twintig is de VJK uitgegroeid tot een goed lopende organisatie waar kinderen vanaf acht jaar kunnen deelnemen aan de Vertelkring in Rotterdam en Amsterdam, de Lentekampen en – vanaf 11 jaar – de Zomerkampen in Overijssel.
In het najaar van 1918, met de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog nog vers in het geheugen, vult een huiskamer in Rotterdam zich met jonge ouders. Deze ouders vragen zich af wat zij hun kinderen aan geestelijke bagage konden meegeven opdat zoiets verschrikkelijks nooit meer zou gebeuren. Zij komen in contact met een jonge dominee, Martin van de Laar Krafft; hij praat bevlogen over een kinderkerk en jeugdkerkdiensten. Na een ‘proefdienst’ op 9 december mag hij op 16 december 1918 een volwaardige dienst leiden. Zo ontstonden de wekelijkse jeugdkerkdiensten in Rotterdam, de tegenwoordige Vertelkring. Hierbij werden de kinderen vertrouwd gemaakt met de oude verhalen uit de bijbel en zorgden muziek en toneel - waaronder het jaarlijkse Kerstspel, dat nog steeds wordt opgevoerd - voor creativiteit. De Vrije Jeugdkerk was geboren.
Enkele jaren later neemt Van de Laar Krafft, geholpen door zijn echtgenote Louk, het initiatief om het jeudgkerkjaar af te sluiten met een zomerkamp, waarin hij met de kinderen van de jeugdkerk gaat kamperen in de buitenlucht. Zo ontstonden de zomerkampen, waarbij naast sportiviteit ook verhalen, muziek en toneel het programma bepaalden. Het eerste VJK-kamp is een feit en blijkt een groot succes. Het begint tot het vaste repertoire van de VJK te behoren en is al snel niet meer uit de jeugdkerk weg te denken.
Aanvankelijk waren de zomerkampen alleen bedoeld voor de deelnemende kinderen van de Vrije Jeugdkerk in Rotterdam, maar al gauw waren kinderen uit het hele land welkom. De naam van de organisatie wordt aangepast naar de Vrije Jeugdkerk- en kampen, om zo aan de nieuwe situatie recht te doen. De afkorting, VJK, blijft ongewijzigd.
Na enkele omzwervingen belandden de zomerkampen eind jaren vijftig op een eigen terrein aan de Overijsselse Vecht. Daar groeiden zij uit tot de kampen van vandaag: aangepast aan de huidige tijd, maar met behoud van de unieke sfeer die de kampen al jaren kenmerkt.
Op dit moment heeft de VJK als voornaamste doel het organiseren van vertelkringen en lente- en zomerkampen voor kinderen tussen de 8 en 17 jaar, en allerlei andere activiteiten voor leiding en oud-kampers van alle leeftijden.
Om dat mogelijk te maken, is er een grote groep vrijwilligers actief op allerlei gebieden, van het onderhouden van het terrein en de boerderij en het schrijven van het VJK-blad ‘het Grote Blad’, tot het bijhouden van de administraties van kampers en leiding en de begeleiding van de lente- en zomerkampen. Al deze activiteiten vallen uiteindelijk onder de overkoepelende Stichting Vrije Jeugdkerk- en kampen, die wordt geleid door het stichtingsbestuur.